In de schaduw van het eclatante succes van Lokaal Belangrijk, koesterde die andere lokale nieuwkomer, Leusden Vooruit, de twee raadszetels die uit het niets werden veroverd. Een terugblik met Hilde van den Heuvel, één van de oprichters van de partij, die begon als een afsplitsing van het CDA maar die inmiddels een duidelijk eigen profiel ontwikkelde.
door Daan Bleuel
Hoe kijk je terug op de eerste verkiezingen waar jullie aan meededen?
,,Wij zijn heel trots op het verkiezingsresultaat. We hadden uiteindelijk maar drie maanden de tijd om Leusden Vooruit neer te zetten en campagne te voeren voor de gemeenteraadsverkiezingen.’’
,,We hebben ons in die tijd ook echt over de kop gewerkt om dat voor elkaar te krijgen. En we praten over coronatijd. Dus fysieke bijeenkomsten met mensen die wilden helpen, waren niet mogelijk.’’
,,Dat harde werken is door de kiezer beloond met twee zetels. Jammer dat we daar in de publiciteit niet de credits voor kregen. Het algemene beeld was toch dat van één grote winnaar (Lokaal Belangrijk) en voor de rest louter verliezers. Maar wij wonnen óók. En zonder heel veel financiële middelen.’’
Hoe verklaar je het succes?
,,Ik denk dat het heel belangrijk is dat we ons in de campagne als lokale partij hebben neergezet. Het is een landelijke trend dat ‘lokaal’ de wind mee heeft. Dat beeld werd bevestigd door gesprekken die we in verkiezingstijd op straat veelvuldig voerden; mensen voelen een afkeer van de gevestigde, landelijke partijen.’’
,,Verder hebben we in verkiezingstijd veel goede gesprekken gevoerd. Tegelijk hebben we ervoor gewaakt valse beloften te doen. Over betaalbare woningen bijvoorbeeld. Want wat is betaalbaar? Om dat helder te krijgen willen we vaker met burgers in gesprek. De politiek is op dit punt niet alleen verantwoordelijk. Daar hebben we de kennis van de inwoners ook voor nodig. Daarom organiseren we in oktober een themabijeenkomst om hierover in gesprek te gaan met mensen.’’
Hebben jullie al geanalyseerd waar de stemmen op Leusden Vooruit vandaan kwamen?
,,Ik weet bijna zeker dat we minimaal één zetel bij de VVD vandaan gehaald hebben. Albert (Kramer, DB) en ik zijn allebei ondernemer in Leusden. Wij zijn goed thuis in die wereld; we kennen er veel. Dat zal ongetwijfeld geholpen hebben. En het ligt voor de hand dat we ook bij een partij als D66 stemmen hebben weggehaald.’’
,,Hoewel Albert en ik voorheen deel uitmaakten van het CDA, hebben we ons met Leusden Vooruit niet als een confessionele partij geprofileerd. Dat zijn we ook niet. Dus ik denk niet dat veel CDA’ers op ons gestemd hebben. Temeer omdat de lokale CDA-achterban zoals ik die ken voor een belangrijk deel tot het conservatieve deel van de partij gerekend mag worden. Wij beschouwen onszelf als meer progressief.’’
Jullie glorierijke entree in de gemeenteraad heeft kennelijk niet automatisch geleid tot een rol van betekenis in de eerste formatie?
,,We hebben in de formatie inderdaad een relatief kleine rol gespeeld. Dat kwam onder meer doordat de gesprekken al gauw in de richting van een combinatie Lokaal Belangrijk, CDA en VVD gingen. Maar we hebben wel vanaf dag één goede contacten gehad met de oppositiepartijen.’’
Hoe kijkt jouw partij aan tegen de periode van de verkiezingen tot de crisis half december?
,,Ik kijk terug op een jaar waarin we naar mijn idee vooral stil hebben gestaan. We zijn met zijn allen erg bezig geweest met de situatie. Met de verkiezingsuitslag, met de formatie, met de wethoudersploeg, maar veel te weinig met de inhoud.’’
,,En ik vind dat de coalitie erg weinig geluisterd heeft naar de oppositie. Ondanks dat een aantal coalitiepartijen nadrukkelijk vond van wél, heb ik dat in ieder geval niet op die manier ervaren.’’
Het plan om met alle partijen een raadsagenda op te stellen, als aanvulling op de prioriteiten van de collegepartijen, kan je toch zien als een uitnodigende handreiking richting de oppositie?
,,Ik ben op zich niet tegen het idee van een raadsagenda. Alleen niet op de manier zoals die nu werd gepresenteerd. Als een cadeautje van de coalitie. Ik noem het een aalmoes. Zo van ‘hier moet je het maar mee doen’. Maar over de energietransitie mochten we niet meepraten. Als je echt een raadsagenda wil, zul je moeten kijken hoe je raadsbreed tot een samenhangend college-programma kunt komen. Met elkaar.’’
,,Nu werd het een samenraapsel van losse onderwerpen. Groot en klein. Ik herinner me een vergadering waarin we prioriteiten moesten toekennen aan allerlei onderwerpen die op een soort groslijst waren geplaatst. Daaruit kwam naar voren dat een fietspad langs de Postweg de hoogste prioriteit moest krijgen. Op zichzelf begrijpelijk. De situatie daar is een aandachtspunt. Maar zijn er nou echt geen belangrijker onderwerpen te bedenken dan dat!? Dat vind ik zorgelijk.’’
,,Om nog maar te zwijgen van het stemproces dat ronduit rommelig verliep. Het was de bedoeling dat elk raadslid per onderwerp maximaal één stem zou uitbrengen. Toen puntje bij paaltje kwam bleek de Postweg meer stemmen te hebben gekregen dan er raadsleden zijn!’’
Hoe had het beter gekund?
,,Wat ik mis is een visie op Leusden, iets van een basis. Waar willen we met z’n allen met deze gemeente naartoe? En dat hoeft volgens mij helemaal niet zo moeilijk te zijn. De Omgevingsvisie ligt er al!’’ (De Omgevingsvisie is een belangrijk instrument uit de nieuwe, nog niet ingevoerde Omgevingswet die de langetermijnvisie van een bestuursorgaan (zoals een gemeente) bevat voor de hele fysieke leefomgeving en het grondgebied. Gemeenten zijn verplicht die te maken. DB).
,,Maar de illusie dat je een rijdende trein zomaar stil kan zetten, heeft denk ik ook te maken met de politieke onervarenheid van met name Lokaal Belangrijk. Kijk bijvoorbeeld ook naar het verzet tegen de komst van een azc naar de Speelkamp. Mensen denken dat de plaatselijke politiek dat soort ontwikkelingen zomaar op afroep kunnen stoppen. Maar uiteindelijk hebben gemeenten en gemeenteraden daar maar heel weinig speelruimte in.’’
Is de energietransitie ook zo’n rijdende trein?
,,In dat proces zijn tijdens de vorige raadsperiode al belangrijke stappen gezet. Er ligt bijvoorbeeld een uitnodigingskader. (de spelregels waaraan potentiële exploitanten van zonnevelden en windmolenparken moeten voldoen, DB). Ik sta daar nog steeds achter. Let wel; ik ben er ook echt niet voor om heel Nederland vol te gooien met zonnevelden en windmolenparken. Maar we hebben wel een verantwoordelijkheid naar nieuwe generaties.’’
,,Kijk naar dat project aan de Eemelaarseweg in Achterveld. (Een ondernemer wil daar een klein zonneveld ontwikkelen, de gemeente zag het voor de verkiezingen als een pilot om ervaring mee op te doen. Maar nu lijkt het erop dat de vergunningverlening is vastgelopen. DB). Het project past in het uitnodigingskader en het past in de bijdrage die we regionaal moeten leveren. Doen dus!’’
En toen brak er een crisis uit omdat de VVD de coalitie verliet.
,,Die zagen we niet aankomen, het was een verrassende ontwikkeling. Aan de andere kant, aan het gedrag van de VVD-raadsleden kon je in de periode die aan de crisis vooraf ging wel zien dat ze zich tegen coalitie aan het afzetten waren.’’
,,De timing vond ik ook een tikje ongelukkig. Zo vlak voor de kerst. Veel raadsleden -ik ook- liepen op het tandvlees en waren echt toe aan een periode van reces. Daar kwam door de val van het college niet veel van terecht.’’
Heeft Leusden Vooruit wel begrip kunnen opbrengen voor de stap van de VVD?
,,Ja en nee. Carlos (fractievoorzitter Carlos Genders van de VVD, DB) wist waar hij aan begon. Hij was gewaarschuwd om in zee te gaan met de grote, onervaren partij die Lokaal Belangrijk op dat moment was. Daar kwam bij dat ook de fractie van de andere coalitiepartner, het CDA, grotendeels vernieuwd was. Ik vond wel dat de VVD een grote verantwoordelijkheid nam door toe te treden tot de coalitie.’’
,,Maar aan de werkelijke redenen voor het vertrek heeft de VVD uiteindelijk maar minimale woorden gewijd. Carlos noemde in zijn verklaring het gebrek aan daadkracht van het college een belangrijke reden om te breken. Die daadkracht had hij achter de schermen zelf kunnen bevorderen, lijkt me. Ik begrijp dat Lokaal Belangrijk en het CDA verbolgen waren over de stap van hun coalitiepartner.’’
Maar het gevolg was dat er opnieuw geformeerd moest worden. Hoe zat Leusden Vooruit in die wedstrijd?
,,Wij waren er sterk voorstander van dat er een raadsbreed akkoord zou moeten komen dat uitgevoerd zou moeten worden door een onafhankelijk college. Bemand door wethouders die meer op hun competenties zouden moeten worden geselecteerd dan op hun partijpolitieke loyaliteit. Een soort zakenkabinet op lokaal niveau, dat per onderwerp op zoek zou moeten naar wisselende meerderheden in de gemeenteraad.’’
,,Wij denken dat dat beter voor Leusden zou zijn geweest. Zo’n constructie daagt uit om steeds het gesprek inhoudelijk te voeren. En daarmee zou je de verschillen tussen ‘wij’ en ‘zij’ eruit kunnen halen. Zou ook een mooi staaltje bestuurlijke vernieuwing zijn geweest. Daar zijn wij als partij ook voorstander van.’’
,,Maar de andere partijen durfden uiteindelijk zo’n oplossing niet aan. Er waren wel partijen die er open voor stonden, maar de meerderheid zag het niet zitten. We vroegen als oppositie om daadkracht en inhoud. Maar nu zitten we grotendeels met dezelfde situatie van voor de crisis. Met dien verstande dat de VVD is ingewisseld voor Sociaal Leusden.’’
Begrijp je dat Guus van Ginkel met Sociaal Leusden (voorheen de SP) in de coalitie is gestapt?
,,Guus zegt zelf dat hij op deze manier delen van het SP-programma -dat kennelijk nog steeds zijn leidraad is- kan realiseren. Maar wat heeft hij nou precies binnengehaald, vraag ik mij af? Dat moeten we eerst nog maar eens zien.’’
En nu?
,,Ik denk dat we bestuurlijk nog een lastige periode tegemoet gaan. Maar Leusden Vooruit is al heel lang bezig om vooral met de inhoud aan de slag te gaan. Alleen is het daar tot nu toe nog niet van gekomen. We zoeken ook naar andere wegen om de inhoud gestalte te geven. Door het stellen van schriftelijke vragen hopen we het college tot openheid te bewegen.’’
,,Maar we zoeken het heel nadrukkelijk ook buiten de raadzaal van het gemeentehuis. Bij voorkeur zelfs! Zo zijn we elke maand in De Hamershof aanwezig om het gesprek met bewoners aan te gaan. Maar we organiseren ook bijeenkomsten. Politiek gebeurt niet alleen in de raadzaal, is onze overtuiging.”
,,Wij willen aan de slag met onderwerpen die voor Leusden belangrijk zijn. Zoals Fort33 dat niet alleen cultureel, maar ook sociaal van grote betekenis is voor Leusden is. Op initiatief van Fenneke van der Vegte (raadslid voor GroenLinks-PvdA, DB) en mij is er onlangs (afgelopen donderdag 7 september) een gemeentelijke informatiebijeenkomst aan dat onderwerp gewijd.’’